Waarom trainen volgens de ISES-principes het verschil maakt 🐴
Een paard leert van duidelijkheid, herhaling en vertrouwen. Niet van willekeur, verwarring of onbedoelde spanning. De ISES-principes (International Society for Equitation Science) geven richtlijnen om eerlijk, logisch en diervriendelijk met paarden te werken. En dat is broodnodig.
Want wat gebeurt er als iets kleins ineens heel groot wordt?
Een leerling van ons had een fijn sportpaard. Goed opgeleid, super werkwillig. Maar ineens weigerde hij bij het losrijden elke keer om door een bepaald plasje in de bak te lopen. Hij week uit, liep eromheen. Eerst leek het onschuldig. Maar na een paar keer begon het paard ook in andere situaties te ‘duiken’. De ruiter raakte gefrustreerd. Ze werd scherper, probeerde hem erdoorheen te zetten. Wat begon als een klein misverstand, groeide uit tot een patroon van spanning. En onbegrip.
Tot we gingen kijken vanuit de ISES-principes.
We braken het probleem op in kleine stappen.
We maakten duidelijk: Wat wil je nou precies van je paard?
We gaven ruimte voor gewenning.
We werkten aan de timing van de hulpen.
We observeerden: Wat is stress, wat is onbegrip?
En vooral: we werkten met haar aan congruentie. Dat wat je vraagt, klopt met je lichaam, je energie, je planning. Dat jij als ruiter al van tevoren weet: ik wil van A naar B. En ik weet hoe. Geen twijfel, geen ruis en een goede timing.
Na een paar sessies liep het paard zonder spanning door het plasje.
Het was nooit “opgelost met kracht”.
Het was opgelost door duidelijkheid. Geduld. En het juiste moment van belonen.
Dat is wat de ISES-principes je leren.
🔸 Hoe druk en beloning écht werken
🔸 Hoe je stress voorkomt, voordat het zich vastzet
🔸 Hoe je gewenning in kleine stapjes opbouwt
🔸 Hoe je gedrag kan “doven” in plaats van “bestraffen”
🔸 Hoe jij de trainer wordt die je paard nodig heeft
Want zodra jij als mens onduidelijk wordt, of dingen vraagt waar een paard geen betekenis aan kan geven… dán ontstaat spanning. Dan wordt gedrag “lastig”, terwijl het vaak gewoon een reactie is op jouw energie of plan.
Trainen volgens de ISES-principes betekent:
Werken met gevoel én verstand.
Met structuur én vertrouwen.
Zodat je paard weet: bij jou is het veilig én duidelijk.
Het verhaal van Eva
-Herstel van angst bij de staluitgang-
Eva’s uitdaging:
Elke ochtend kreeg haar paard steeds meer moeite bij het laatste stukje van de staluitgang. Hij bleef staan, wilde niet doorlopen alsof hij benauwd was. Wat bleek: op een plek dichtbij de uitgang zat een rattennest, waarvan de geur het paard angstig maakte. Hoewel de ratten later verwijderd werden, bleef de angst; het gedrag was geconditioneerd. Elke ochtend weer liep hij gespannen naar buiten.
Hoe Eva het te lijf ging volgens het ISES‑principe:
- Stap voor stap opbouwen (Shaping)
Eva maakte de training in héél kleine stappen: eerst alleen naar de plek kijken, dan kort langs lopen, dan beetje verder, met telkens belonen. - Desensitisatie en counter‑conditioning
Met systematische desensitisatie liet ze het paard geleidelijk wennen aan de plek, terwijl ze het tegelijk positief associeerde door zachte aanraking en stemmingsboodschap. - Operante conditionering: juiste timing van druk–release met beloning
Zodra het paard een stapje vooruit deed zonder spanning, beloonde ze direct eerst met loslaten van gesloten energie, daarna met een zacht woord of hand. Ze verminderde snel elke druk zodra het gewenste gedrag kwam - Signalen helder, één betekenis per cue
Eva gebruikte steeds exact dezelfde lightcue: stem of lichte aanraking, zodat het paard precies wist wat er werd gevraagd, geen dubbelzinnigheid - Emotionele staat bewaken
Ze observeerde het paard goed: zodra het paard stress toonde (oren naar achter, gespannen houding), stopte ze en koos voor rustmoment, in plaats van doorzetten. Zo hield ze de arousal laag en veilig.
De grote doorbraak:
Na enkele weken van zorgvuldig opgebouwde sessies durfde het paard zonder spanning langs de uitgang te lopen. Zijn angst was ‘gedoofd’, niet door dwang, maar door vertrouwen. Eva:
“Het was zó zacht, maar echt sterk. Dat stukje stal is nu gewoon onderdeel van de routine. Geen spanning meer.”
Wat Eva’s ervaring leert volgens de ISES principes
- Je hoeft niet te straffen om gedrag te veranderen, sterker nog: straf creëert vaak nieuwe angst
- Een kleine negatieve ervaring kan snel groot worden als die onopgelost blijft en elke dag herhaald wordt.
- Door methodisch te werken: klein trainen, duidelijk signaleren, tijdig belonen, en vooral congruent blijven als trainer, ontstaat er zelfvertrouwen bij het paard.
✨ Waarom dit een krachtig voorbeeld is
| Fase | Wat Eva deed | Wat het paard leerde |
|---|---|---|
| 1. Analyse | Gedragsprobleem onderzoeken (nest geur) | Context begrijpen: niet eigen wil, maar angst |
| 2. Kleine stappen | Oefenen vlakbij uitgang, belonen | Verhoogde comfortzone, positieve associatie |
| 3. Signalen | Één cue, één betekenis | Geen verwarring, helderheid in verwachting |
| 4. Timing | Direct belonen bij juiste reactie | Associatie tussen juiste gedrag en beloning |
| 5. Emotie | Arrousal (stress) laag houden | Vertrouwen opbouwen, geen escalatie |
***In de paardentaal betekent een “light cue” een lichte, subtiele hulp of aanwijzing die het paard leert herkennen als een signaal om iets te doen. Het is de eerste, zachtste vorm van communicatie waarmee jij als trainer iets vraagt — vóórdat je eventueel iets meer druk geeft.
Voorbeelden van een light cue in de praktijk:
- Een lichte aanraking met je been om voorwaarts te gaan
- Een zacht tikje met je teugel naar links om te sturen
- Een lichte stemaanwijzing zoals “ho” of “stap”
- Het verleggen van je gewicht in het zadel
- Een klein handgebaar aan de longe
Waarom is een light cue belangrijk?
Paarden zijn extreem gevoelig voor lichaamstaal en energie. Als je ze op een rustige manier iets leert met een lichte cue, wordt het gedrag veel betrouwbaarder én blijft het paard ontspannen. Je voorkomt dat het paard ongevoelig wordt of gaat reageren uit stress of verwarring.
ISES leert:
*eerst een lichte cue,
*dan pas eventueel een iets sterkere hulp,
*en bij goed gedrag: direct belonen
Zo leert een paard: “O, als ik op die eerste, kleine aanwijzing al reageer, dan blijft het prettig voor ons allebei.”
Kort gezegd: een light cue is de kunst van subtiel communiceren, precies zoals paarden dat zelf in de kudde ook doen.
Auteur: Rosa Korteland-van Veen